Basia (36) zgłasza się do mnie z powodu, jak to nazywa – kłopotów komunikacyjnych w jej małżeństwie. Pytam co Basia przez to rozumie. Proszę ją o podanie przykładów. Okazuje się, że Basia ma po pierwsze kłopot z wyrażaniem siebie. Tego, co myśli i czuje, zwłaszcza, gdy ma to kogoś zranić. A także  czego potrzebuje, oczekuje lub czego sobie życzy. Nie umie też prosić. Nie lubi. „Wolę sama coś zrobić, niż kogoś tym obciążać. Nie czuję się komfortowo, gdy moje sprawy stanowią dla innych kłopot” – mówi. Z kolei, gdyby poprosić o coś Basię – ta z reguły nie odmawia. „Lubię być pomocna” – dodaje. Basia ma też kłopot z przyjmowaniem krytycznych uwag na swój temat: „Mąż uważa, że mnie nic nie można powiedzieć, bo od razu jestem wielce urażona. Twierdzi, że musi się ze mną obchodzić jak z jajkiem”. Kiedy komplementuję Basię za jej ogromne zaangażowanie we wszystko, czego się tknie – rumieni się: „Proszę mnie nie zawstydzać. No chyba normalne, nic nadzwyczajnego”. „Wydaje się być Pani skrępowana” – bardziej pytam, nić sugeruję. Basia odpowiada: „Chyba tak. Kiedy ktoś mnie chwali chciałabym się zapaść pod ziemię”.

Umiejętność wyrażania opinii, emocji, potrzeb, próśb, życzeń, oczekiwań, krytyki, komplementów, umiejętność odmawiania, przyjmowania uwag oraz pochwał – to umiejętności składające się na całokształt tzw. zachowań asertywnych. Modne dziś słowo – asertywność potocznie kojarzy się ze zdolnością do stanowczego odmawiania. A asertywność jest pojęciem znacznie szerszym i obejmuje umiejętności, o których mowa powyżej. Wokół asertywności narosło wiele mitów. U wielu budzi obawy. U niektórych – pobłażanie. Często jest mylona z agresją. Niejednokrotnie niedoceniana. Z kolei dla mnie jest jedną z najcenniejszych umiejętności, jakie można posiąść – tak w pracy, jak i wżyciu osobistym. W związkach jest absolutnie bezcenna. Więcej – jest konieczna, aby relacja była satysfakcjonująca. Dlaczego? No i najważniejsze – co robić, żeby działać asertywnie? Zapraszam do lektury.

Czym jest asertywność?

Asertywność to posiadanie i bezpośrednie wyrażanie własnego zdania, emocji i postaw, w granicach nienaruszających psychicznego terytorium i praw własnych, jak i innych osób. Na asertywność składają się więc:

a) Świadomość siebie – swoich opinii, emocji, potrzeb, zachowań, mocnych stron, słabości, swoich granic, a także godności osobistej.

b) Świadomość praw – swoich oraz innych. Mianowicie: 5 praw wg Herberta Fensterheima:

* Masz prawo do robienia tego, co chcesz, dopóki Twoja działalność nie rani kogoś innego.

* Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez zachowania asertywne, nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóki Twoje intencje nie są agresywne, a asertywne.

* Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb, dopóki uznajesz, ze druga osoba ma prawo odmówić.

* Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśniania problemu z druga osobą.

* Masz prawo do korzystania ze swoich praw. Jeśli z nich nie korzystasz, to godzisz się na odebranie ich sobie.

c) Korzystanie ze swoich osobistych praw, bez naruszania praw innych.

 Czym asertywność nie jest?

a) Postawą roszczeniową pt. „mnie się należy, ja żądam” czy agresją.

Nie mylmy osoby asertywnej z narcystyczną i agresywną. Asertywność to nie postawa wyrażająca się w maniu gdzieś wszystkiego i wszystkich poza sobą. To postawa, która uwzględnia nas i innych w takim samym stopniu. Osoba asertywna jest uważna i wrażliwa nie tylko na siebie, ale i na drugiego człowieka. Osoba asertywna ma adekwatny obraz siebie i rzeczywistości, a nie jak agresor czy narcyz, gdzie tylko on się liczy. Cele jakie osoba asertywna stawia sobie i innym są realistyczne, a nie życzeniowe czy roszczeniowe właśnie.

b) Egoizmem

Osoba asertywna wie, że nie jest mniej ważna od innych. Nie ulega, jeśli nie chce. Nie zrobi czegoś kosztem siebie. Jednocześnie swoimi oczekiwaniami nie odbiera podobnych praw innym – kiedy prosi, dojrzale przyjmuje odmowę; kiedy broi – odpowiedzialnie godzi się na krytykę. Osoba asertywna wie, ze nie jest na tym świecie po to, by spełniać czyjeś oczekiwania. Jednocześnie nie ma takich oczekiwań wobec innych.

c) Sztywnością

Asertywność to autentyczność i elastyczność. Osoba asertywna działa w zgodzie ze sobą, a więc jej reagowanie na świat jest różne w zależności od sytuacji, celu, jej emocji i przemyśleń. Prawdziwie asertywna osoba nie ma nic wspólnego z kimś, kto zawsze postępuje w ten sam sposób, np. odmawia – z założenia i dla zasady. Osoba asertywna wybiera. Raz odmówi, bo nie będzie chciała czy mogła sprostać prośbie. Innym razem chętnie się zgodzi, bo uzna, że  z jakiś powodów decyduje się to zrobić.

d) Sztucznym wypowiadaniem formułek

Z licznych książek oraz popularnych szkoleń dotyczących asertywności (jak najbardziej wartościowych i potrzebnych) możesz dowiedzieć się jakie słowa czy sformułowania są asertywne. Być może nauczysz się mówić: „potrzebuję, proszę, nie zgadzam się, czuję, uważam, myślę”. To ważne. Pamiętaj jednak, że ponad 70% odbieranych informacji pochodzi z tego, co niewypowiedziane: z naszego tonu głosu, postawy ciała, mimiki. Asertywność nie wyraża się jedynie w odpowiedniej treści, ale także, a może nawet głównie – w naszej fizyczności: podniesionej głowie, pewnym kroku, łagodnej stanowczości w tembrze głosu.

e) Zdolnością zapisaną w genach

To nie jest tak, że rodzimy się asertywni, bądź nie, bez jakiegokolwiek wpływu na tę zdolność. Asertywność jest UMIEJĘTNOŚCIĄ, którą możemy nabyć oraz nad nią pracować. Oczywiście, że każdy z nas już wyjściowo ma określone predyspozycje. Do tego dochodzą doświadczenia z domu rodzinnego, środowisko rówieśnicze, i inne. Mając na względzie wszystkie te czynniki, jako dorośli potrafimy być asertywni w mniejszym lub większym stopniu. Ale umiejętność bycia asertywnym można ulepszać.

 Jak być asertywnym?

Wypracowanie postawy asertywnej wymaga z pewnością czasu. Nie staniesz się asertywny/a w weekend. Tak jak bowiem wspomniałam – nie wystarczy nauczyć się kilku formułek i bezrefleksyjnie je powtarzać. Asertywność przede wszystkim wymaga właśnie refleksji. Najpierw nad sobą – nad tym kim naprawdę jestem. Nad swoimi pragnieniami, potrzebami, wartościami, emocjami. Dopiero kiedy poznasz siebie będziesz mógł pracować nad szacunkiem dla powyższych,  gotowością do stawania w swojej obronie, odwagą do mówienia i działania zgodnie ze swoimi najgłębszymi przekonaniami i uczuciami. Będziesz mógł poszukać właściwych dla Ciebie i zgodnych z Tobą form wyrażania siebie na co dzień.

 Korzyści z bycia asertywnym

* Jest dobra dla naszego zdrowia.

Kiedy działamy w niezgodzie ze sobą czujemy się zazwyczaj pełni złości, frustracji, żalu, poczucia bycia wykorzystywanym i używanym. Myślimy o sobie w sposób szkodliwy: jako o naiwniakach i nieudacznikach. O innych też nie lepiej: jako podłych i egoistycznych. Z kolei kiedy pozwalamy sobie być sobą – naturalnymi i autentycznymi – czujemy się dobrze. Po pierwsze nie dostarczamy sobie emocji, które są nam niepotrzebne. Uzbrajamy siebie natomiast w poczucie wpływu, mocy sprawczej, skuteczności, decyzyjności, siły i dojrzałości. Asertywność poprzez korzystny wpływ na nasze zdrowie emocjonalne, sprzyja także zdrowiu fizycznemu.

* Ułatwia życie

Będąc asertywnym nie musisz już kłamać, kluczyć, lawirować, napinać się, udawać, robić dobrą minę do złej gry. Uff, jaka to ulga. Mając asertywnego partnera nie musisz już domyślać się, zastanawiać, analizować czy odpowie na Twoją prośbę, czy aby go nie uraziłeś, czy może to nie za dużo jak na jego możliwości. Asertywny partner sam Ci to wszystko powie. Asertywność zdejmuje z nas i naszych bliskich ogromny ciężar.

* Korzystnie wpływa na relacje

Wyobraź sobie taką sytuację: Twój partner prosi Cię o to, żebyś coś dla niego zrobił/a. Nie masz czasu, ani siły, ale naginasz się i robisz. Za jakiś czas Ty go o coś prosisz. On z ważnych powodów odmawia. Wściekasz się i nie omieszkujesz dać temu wyraz. Asertywność pozwala nie doprowadzać do takich sytuacji. Nie naginasz się – nie gromadzisz złości – nie wybuchasz – nie ranisz. Nie masz powodu. Asertywność w związku czyści z podobnych historii.

 Na koniec

Pogłębiaj świadomość siebie

Korzystaj ze swoich praw

Weź odpowiedzialność za swoje decyzje

Szukaj swojego języka na wyrażanie siebie